Projekt "Wschodnia sieć. Wsparcie rozwoju sieci współpracy UTW na Ukrainie i Białorusi"
Umowa Dotacji RITA-2014-S-01
II Spotkanie polsko-białorusko-ukraińskie w ramach Programu RITA
Grodno-Kobryń, Białoruś, 1-5. września 2014
(galeriia zdjęć: https://plus.google.com/u/0/photos/100414284222871212829/albums/6056074787920555137 )
Spotkanie odbyło się w ramach programu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności „Przemiany w Regionie”- RITA, realizowanego przez Fundację Edukacja dla Demokracji. Wzięli w nim udział przedstawiciele koorydnatora, Fundacji Pro Scientia Publica, i UTW UWr we Wrocławiu, UZW w Grodnie, UTW we Lwowie, animatorzy nowo tworzonych placówek w Łucku (Ukraina) i Kobryniu (Białoruś), oraz słuchacze i działacze senioralni z Grodna i Kobrynia. Uczestnicy spotkania przybyli do Grodna 1. września, ale właściwa konferencja zaczęła się 2. września od przedstawienia się sobie nawzajem. Następnie przedstawiciele UTW: Lana Rudnik, Ihor Ostrovski, Aleksander Kobylarek zaprezentowali swoje placówki i realizowane w nich programy edukacyjne. Uniwersytet Złotego Wieku w Grodnie działa w strukturze Trzeciego Sektora, UTW we Lwowie skojarzony jest z Towarzystwem Rodziny Kolpinga a UTW we Wrocławiu jest częścią Uniwersytetu Wrocławskiego. Te różne organizacyjne powiązania wpływają nie tylko na sposób finansowania, w tym składki słuchaczy, ale przede wszystkim na możliwości pozyskania wykładowców i ofertę programową. Uniwersytety w Grodnie i Lwowie bazują w zasadzie na wolontariuszach, przy czym ten drugi ma lepsze kontakty z wykładowcami z miejscowych uczelni wyższych. We Wrocławiu wykłady są prowadzone prawie wyłącznie przez pracowników akademickich. W skrócie zostały podane zakresy działania wszystkich trzech jednostek.
Dyskusja, po wprowadzeniu Witauta Rudnika, tyczyła wyboru celów edukacji seniorów: czy powinna być to konkretna wiedza i umiejętności służące rozwojowi człowieka, aktywizacja społeczna, przekazywanie wiedzy wspomagającej samorealizację i samoterapię czy też organizacja wspólnej zabawy? Witaut Rudnik przedstawił teorie naukowe istniejące w tym zakresie wiedzy. Uznano, ze studenci seniorzy powinni mieć wolność wyboru celu swojej edukacji, każdy z celów jest wart realizacji i dobrze, by mogły być spełniane równolegle. Oferta uniwersytetów powinna być możliwie szeroka przy wykorzystaniu ekspertów do prowadzenia zajęć.
Na zakończenie dnia goście spoza Grodna mieli przyjemność wziąć udział w wycieczce po mieście z doskonałym przewodnikiem, Wiktorem Kireewem. Grodno szczęśliwie uniknęło wielkich zniszczeń w zawieruchach wojennych i zachowało szereg ciekawych zabytków: uroczy deptak z gazowymi latarniami pomiędzy starymi kamieniczkami (ul. Sowieckaja), stary i nowy Zamek na skarpie nad Niemnem, stąd rozciąga się ciekawy, można rzec romantyczny widok na rzekę i miasto. Jest tu kilka interesujących świątyń: kościół jezuicki z XVII w’. katedra katolicka z bogatym wystrojem barokowym, duża, nowoczesna cerkiew Opieki Matki Bożej z początku XX w., a przede wszystkim tzw. Koloża, czyli cerkiew świętych Borysa i Gleba z XII w. Do tego należy dodać pomnik i dom Elizy Orzeszkowej, bardzo tu szanowanej społecznicy, kompleks zabudowań z XVIII w. sławnego architekta Antoniego Tyzenhauza, ładny miejski park.
Kolejny dzień rozpoczął się warsztatem nauki j. angielskiego (Hanka Baradzina, Grodno), poprowadzonym w sposób nietypowy; nowe pojęcia były powiązane nie tylko ze sobą ale wprowadzały w tajniki zwyczajów (tu picia herbaty) w Anglii i USA. Wielokrotne powtarzanie słów ułatwiało zapamiętywanie.
Następny warsztat, prowadzony przez psychologa Katerinę Ostrowską (Lwów), był poświęcony emocjom, ich natężeniu występowania i roli w różnych etapach życia człowieka, konieczności ich okazywania ale równocześnie kontrolowania. Emocje sterują naszym życiem ale też nasze sterowanie emocjami wpływa na to życie w każdym jego obszarze.
Emilia Nowaczyk z UTW w UWr przedstawiła referat na temat możliwości i ograniczeń w kształceniu seniorów. Omówiła powody, dla których kształcenie seniorów jest pożądane a nawet konieczne i podała zasady, których należy się trzymać, aby było ono efektywne.
Ilona Zakowicz zrelacjonowała wyniki badań na temat wizerunku seniorów - istniejącego stereotypu, uzasadniając potrzebę zmian negatywnego postrzegania starości przy pamiętaniu równocześnie, że ma ona niejednorodne oblicze. Należy mieć to na uwadze przy edukacji seniorów. Postulowała też prowadzenie dalszych prac nad PR uniwersytetów trzeciego wieku, być może zorganizowanie warsztatów we Wrocławiu na temat tworzenia korzystnego wizerunku UTW.
Wieczorem odwiedziliśmy wystawę poświęconą pamięci ogromnie lubianego, cenionego artysty i społecznika Zmiciera Iwanowskiego w Galerii Tyzenhauza.
Przedpołudnie ostatniego dnia w Grodnie spędziliśmy w sali Związku Polaków na Białorusi na Konferencji „Resocjalizacja (aktywizacja) osób starszych: cele, zasady i metody”. Zostało wygłoszonych kilka krótkich referatów. Lana Rudnik (Grodno) w referacie „Dobre starzenie: wyzwanie dla Białorusi” mówiła o zwiększającej się liczbie seniorów na całym świecie i wynikających stąd narastających problemach. Podała przykłady aktywnego podchodzenia do ich rozwiązywania w różnych krajach, np. w Polsce tworzy się liczne UTW, we Francji zabezpiecza się dojazd/dostęp do różnych obiektów dla niepełnosprawnych ludzi. Później zabrały głos panie psycholog, pracujące naukowo na Uniwersytecie im. Kupały w Grodnie. Oksana Shulga przybliżyła sprawy rodzenia się i rozwiązywania konfliktów pomiędzy seniorami, optując za tworzeniem przy udziale mediatora kręgów wspólnotowych dla osób z podobnymi kłopotami. Olga Wensko omawiała problemy psychologiczne osób przechodzących na emeryturę i pojawienie się poczucia bycia niepotrzebnym, na marginesie życia - proponowała elastyczny wiek przechodzenia na emeryturę, możliwość pracy na część etatu, bo praca może być celem życia. Ksenia Gil entuzjastycznie podchodziła do sprawy pracy seniorów w wolontariacie (na Białorusi rozumianym także, jako praca dla rodziny) jako sposobu na aktywne starzenie, możliwość rozszerzenia kontaktów międzyludzkich. Tetyana Partyko (Lwów) mówiła o badaniach otwartości starszych osób i zastosowanych metodach badań. Z badań wynikało, że ludzie o wyższym wykształceniu, pracujący i niesamotni są bardziej otwarci w stosunku do innych; sprzyja to ich lepszej kondycji psychicznej. Następnie referaty wygłosili goście z Wrocławia. Aleksandra Marcinkiewicz opowiedziała o swoich doświadczeniach przy prowadzeniu warsztatów metodologicznych i autobiograficznych dla seniorów. Badania prowadzone w ramach warsztatów dotyczyły czytelnictwa seniorów, motywacji do rozwijania własnych zainteresowań i nauki angielskiego. Przewidziane jest dalsze prowadzenie prac a wyniki będą zaprezentowane na konferencji z okazji 40-lecia UTW. Beata Działa relacjonowała podejście andragogiki do nauczania dorosłych. Nauczyciel powinien pełnić tu rolę wspierającą, senior sam wybierać zakres wiedzy, który chce przyswoić, preferując treści przydatne w życiu. Ale samo życie, nasze środowisko też pełnią rolę edukacyjną. Uczenie się jest naturalnym składnikiem życia.
Konferencję tę zakończył referat Aleksandra Kobylarka, w którym omówił zasady obowiązujące w kształceniu seniorów, odnosząc się do Cyklu Kolba, wyróżniającego 4 etapy kształcenia: zainteresowania, refleksji, teorii i działania. Cykl ten obowiązuje, jeśli seniorzy chcą się nauczyć praktycznych rzeczy. Równie ważne jest tu tworzenie wspólnot senioralnych a także uczenie się z własnych doświadczeń.
Następnie odbyło się podsumowujące spotkanie w siedzibie UZV. Uznano, że przeprowadzone warsztaty i odbyte dyskusje utwierdzają w przekonaniu, że placówki UTW spełniają oczekiwaną rolę edukacyjną, ale również zajmują się problemami ludzi w złotym wieku w całym środowisku. Przekazano informacje na temat niezbędności tworzenia i rozwoju tych placówek, wskazówki o sposobie prowadzenia zajęć, celowości współpracy z uczelniami wyższymi, konieczności działania wolontariatu i pilnej potrzebie tworzenia dobrego PR w sprawie UTW. Należy zauważyć, że Uniwersytety Trzeciego Wieku prowadząc badania naukowe, edukację i pracę dla społeczności lokalnej mogą przyczynić się do odrodzenia uniwersytetów, dziś w swoim działaniu zbyt koncentrujących się na tylko dwóch pierwszych celach.
Zgłoszono propozycje dalszej współpracy międzynarodowej. Obejmowały one bardzo szeroki zakres, od wymiany informacji i kadry, kursów i szkoleń, wspólne badania naukowe i publikacje, wymianę wolontariuszy, imprezy kulturalne , stworzenie telewizji UTW, czasopism UTW do rozwoju współpracy z innymi krajami i organizacjami biznesowymi.
5 września odbyło się spotkanie w Kobryniu, gdzie planowane jest otwarcie UTW. Goście zagraniczni zostali gorąco powitani przez miejscowych seniorów ciekawie udekorowanym chlebem, muzyką, piosenką i serdecznym słowem przez gospodarzy. Przedstawiciele UTW uczestniczący w tej konferencji przekazali krótkie informacje o swoich uniwersytetach; Aleksander Kobylarek dodatkowo mówił o możliwościach pozyskania specjalistów-wykładowców w Kobryniu dla powstającego tu uniwersytetu. Ella Skalkowicz przedstawiła etapy i kierunki działań Kobryńskiego Terytorialnego Ośrodka Usług Społecznych w zakresie działań edukacyjnych dla seniorów. Pokazano film dokumentalny o Festiwalu Klubów Seniora i podejmowanych inicjatywach. Seniorzy jeszcze raz zagrali i zaśpiewali dla gości, którzy mogli też podziwiać urządzoną wystawę rękodzieł. Następnie goście zwiedzili ośrodek dziennego pobytu dla młodych inwalidów (sale zajęć terapeutycznych) oraz lokum dla kobiet z dziećmi uciekających przed rodzinną przemocą.
Potem spacer po Kobryniu (niesamowicie czyste i ukwiecone miasteczko!). Trasa wiodła przez wielki, wspaniały Kobryński Park, stare historyczne miejsca, place z ciekawymi pomnikami, deptak z domem Suworowa.
Odwiedziliśmy wioskę dziecięcą gdzie w specjalnie zbudowanych domkach w niemal luksusowych warunkach żyje 120 dzieci pod opieką przybranych mam.
Zapoznaliśmy się z działalnością Klubu Kobiet Biznesowych „Bona”, działającego pod przewodnictwem Ały Sapieżynskiej. Na koniec odbyła się przyjacielska z Ałą rozmowa, jakie kroki i w jakiej kolejności należy podjąć, aby stworzyć UTW w Kobryniu i zapewnić mu jak najwyższy poziom.
Kończy się nasz pobyt na Białorusi. Jesteśmy pod wrażeniem serdecznego przyjęcia, czystości miast, wyraźnej chęci nauczenia się od nas - przedstawicieli prawie 40-letniego UTW jak najwięcej, entuzjastycznego podejścia do rozwijania pracy wśród seniorów na Białorusi i Ukrainie, kontynuowania kontaktów międzynarodowych z nami. Z takimi ludźmi chce się pracować! Do zobaczenia wiosną 2015 r. we Wrocławiu!
Emilia Nowaczyk, Przewodnicząca Samorządu UTW w Uniwersytecie Wrocławskim